Arşivden : Antoloji Tartışmaları(*)

Geçtiğimiz aylarda(2001 yılıbın ilk ayları) Mehmet H. Doğan'ın hazırladığı Yüzyılın Türk Şiiri adlı antoloji çalışması Yapı Kredi Yayınlarından çıktı. Toplam 3 cilt olan ve 1500 sayfadan meydana gelen antolojide 197 şairden 1143 örnek şiir bulunmaktadır. Yapı Kredi yayınevi kitap tanıtım reklamlarında Mehmet H. Doğan'dan Türk şiirinin yaşayan en önemli eleştirmeni diye söz etti.

Yüzyılın Türk Şiiri üzerine kopan fırtınayı size aktarmak için Özdemir İnce, Turgay Fişekçi'nin ve Yapı Kredi Yayınları adına Enis Batur'un kaleme aldığı yazıları sitemize aktaracağız. Turgay Fişekçi ve Özdemir İnce'nin yazıları Adam Sanat dergisinde çıktı. Milliyet Sanat dergisi ise Mehmet H. Doğan, Özdemir İnce ve Turgay Fişekçi de dahil olmak üzere 8 şairden görüş almış.

Ancak bu yazıyı okuyunca bir şeyler yazmadan edemedim. 20 yıldan fazladır edebiyat ile ilgili olmama rağmen böyle bir yazıyı ilk kez yazdığımı belirtmek isterim . Bu konu ile ilgili yazıları zamanla buraya aktaracağız.

Özdemir İnce, Adam Sanat dergisinde çıkan yazısının ilk paragrafında şöyle yazmış: "Şiir antolojilerinin tartışma konusu yapılmasından yana değilim. Çünkü her antoloji keyfidir, görecedir. Ben de bir antoloji hazırlayacak olsam, canımın istediği kadar şiir alırım antolojime. Seçiminden dolayı kimseye hesap vermeyi kabul etmem."

Bu paragraftan şu sonuca varabiliriz: Antoloji hazırlamak öyle zor bir şey değildir. İyi bir kitaplığınız varsa veya şiirle uzun zamandır ilgiliyseniz kendiniz de bir antoloji hazırlayabilirsiniz. Antolojiyi hazırladıktan sonra bir de basımı ve dağıtımı yapacak birilerini(yayınevi) bulmanız gerekir. Eğer şiir veya edebiyat alanında isim sahibiyseniz yayınevi bulmanız zor olmayabilir.

Kendim Mehmet H. Doğan'ı ilk olarak Yanılsama ve Gerçeklik adlı kitabın çevirmeni olarak tanıdım. Çevremdeki kişilere bu kitabı mutlaka okumak gerektiğini söyledim. Aradan tam 20 yıl geçti. Yalnızca şiir üzerine yazan eleştirmenler söz konusu edildiği zaman en yaşlı ve tecrübelilerden birisi Mehmet H. Doğan'dır. O zaman Özdemir İnce'nin şu paragrafına ne denir?

Yayınevinin verdiği ve Acem tevatürüne parmak ısırtacak reklam metnine göre "Türk şiirinin yaşayan en önemli eleştirmeni" olan M.H. Doğan'ın hazırladığı YÜZYILIN TÜRK ŞİİRİ antolojisine bu ilkeler ekseninde baktım. Bırakın "Türk şiirinin en önemli eleştirmeni" olmasını M. H. Doğan ciddi bir yöntembilimden yoksun olduğu için evrensel ölçütlere göre Türkiye'de gerçek eleştirmen sayılmaz.

Gelin bu paragrafı tekrar okuyalım. Başta diyeceksiniz ki antoloji hazırlamak veya şiir seçmek keyfidir. Sonra da deyiceksiniz ki Mehmet H. Doğan yöntembilim yoksunudur. Anlayacağınız, Yapı Kredi Yayınevi reklam metninde M. H. Doğan için "Türk şiirinin yaşlı ve eski eleştirmenlerinden birisi" dememiş olsaydı Özdemir İnce bu antolojiyi beğenecek veya yukarıda andığım yazıyı yazmayacaktı.

Bugüne kadar şiir üzerine pek birşey yazmamış olan Yılmaz Odabaşı antoloji hazırlarken yöntembilime gerek duymaz ama yıllardır yalnızca şiirle uğraşan Mehmet H. Doğan'ın yöntembilime ihtiyacı vardır. Özdemir bey, diyor ki evrensel ölçülere göre M. H. Doğan hakiki eleştirmen sayılmaz. O zaman ben de derim ki Özdemir İnce hakiki şair değildir. Özdemir İnce evrensel dediği ölçülere göre kimlerin eleştirmen olduğunu açıklarsa biz okurlar için iyi iş yapmış olur. Bu sayede hakiki eleştirmen olmayanlar şiir eleştirisi yazmaya veya antoloji hazırlamaya kalkışmazlar.

Bir diğer konu ise Özdemir İnce'nin çevirmenlidiğir. M. H. Doğan, Özdemir İnce'den söz ederken Şair-çevirmen demiş. Özdemir İnce ise bu ünvanın kendisine verilmesine, kendisine yapılmış bir saygısızlık olduğunu belirtiyor. Maden şiir çevirmek saygıdeğer bir davranış değildir o zaman neden şiir çeviriyorsunuz?

Bugüne kadar Özdemir İnce çok sayıda kitap ve şiir çevirmedi mi? Çevirdi. O zaman kendisine Şair-çevirmen denilmesine neden tepki gösteriyor? Sanırım edebiyat camiasında bilen birileri vardır. Belki Özdemir İnce'nin General Muhsin Batur'un oğlu Enis Batur dolayısıyla Yapı Kredi Yayınevi ile arası iyi değildir. Ayrıca içki sofralarında Mehmet H. Doğan, Özdemir İnce ile ilgili olarak birşeyler söylemiş midir? bilmiyoruz.

* 2001 yılı başında adanasanat.com tam bir edebiyat arşivi işlevi görürken Mehmet H. Doğan'nın hazırladığı Yüzyılın Türk Şiiri adlı antoloji çalışması tartışmalara neden olmuştu. O günlerde bu tartışma metinlerini derleyip adanasanat.com'da yayınlamıştık. Aradan neredeyse 10 yıl geçti. 10 yıl önceki antoloji tartışmalarını merak edenler için bu metinleri burada yayınlamak istedik. Bu metinlerin burada yayınlanmasına itirazı olan varsa yazar varsa bizi uyarmaları halinde hemen siteden kaldırabiliriz.

Memik YANIK